W maju zwykle spodziewamy się ochłodzeń. Przymrozki występują  najczęściej w drugiej połowie miesiąca. Zimni ogrodnicy to św. Pankracy (12 maja), św. Serwacy (13 maja) i św. Bonifacy (14 maja), a zimna Zośka – św. Zofia (15 maja). W tym okresie warto bacznie obserwować prognozę pogody.

Przymrozek to obniżenie się temperatury powietrza poniżej 0°C, zwykle w nocy lub nad ranem, zaś w dzień temperatura otoczenia bywa dodatnia. W zależności od tego, o ile nastąpi spadek temperatury, przymrozki określane są jako łagodne  (do –2°C), umiarkowane i silne (poniżej 4°C).  

Z każdym kolejnym cieplejszym dniem, rośliny tracą odporność na mróz. Szczególnie narażone na uszkodzenia mrozowe są organy roślin wystawione na bezpośrednie działanie promieni słonecznych podczas takich ochłodzeń oraz najmłodsze części roślin, w komórkach których powstaje lód. Wraz z rozwojem pąków zwiększa się poziom uwodnienia komórek (im mniejsze stężenie soku komórkowego, tym mniejsza wytrzymałość na obniżenie temperatury). U roślin sadowniczych najbardziej podatne na uszkodzenia są pąki, kwiaty i zawiązki owoców. U wieloletnich roślin ozdobnych – najmłodsze liście. Przymrozków „boją się” też warzywa ciepłolubne, które zahartowane sadzi się po 15 maja, a gdy trzeba, na rośliny zakłada się różne osłony. Przed niewielkim przymrozkiem warto rośliny obficie podlać.

Objawy przemarznięcia

Przemarznięte pędy i liście przyjmują charakterystyczny wygląd. W przypadku roślin zimozielonych na blaszkach liściowych pojawiają się charakterystyczne brunatne plamy, a niekiedy zniszczone zostają całe pędy, które wyglądają jak spalone. Rośliny które zdążyły już wytworzyć tegoroczne pąki, listki lub kwiaty początkowo z powodu wychłodzenia tracą turgor (jędrność) i wyglądają jakby zwiędły. Jeśli przymrozek był silny, uszkodzone organy zżółkną, zbrunatnieją i opadną. Przemarznięte pędy i liście warzywa po rozmarznięciu szybko więdną i brunatnieją. 

Zdążyć z ratunkiem

W okresie wiosennych przymrozków duże znaczenie mają osłony ochronne wokół roślin wrażliwych na mróz. Dlatego nie warto spieszyć się z ich zdejmowaniem.

Jeśli nad ranem temperatura spadła znacznie poniżej zera, musimy zadbać, aby przechłodzona roślina ogrzewała się bardzo powoli. W słoneczny dzień temperatura powietrza wzrasta szybko. W celu zmniejszenia różnicy temperatur między rośliną a otoczeniem, należy stworzyć tymczasową izolację np. z włókniny lub juty. Jeśli przechłodzone drzewko czy krzew znajduje się na stanowisku słonecznym, musimy bezwzględnie osłonić je przed słońcem. Można to zrobić np. poprzez okrycie rośliny cieniówką. Zbyt szybkiemu ogrzewaniu roślin zapobiega też zraszanie ich zimną wodą. Czasem niektórych roślin nie uda się uratować, warto więc zostawić trochę rozsad do uzupełnienia wypadów.

Podlewamy

Przechłodzone rośliny cierpią na niedostatek wody, dlatego bardzo ważnym zabiegiem po wiosennych przymrozkach jest obfite podlanie roślin. Pamiętajmy jednak, że woda, którą podlewamy nie może być ciepła. Temperatura wody powinna być zawsze zbliżona do temperatury otoczenia.

Zasilamy rośliny

Odkryte rośliny, które uległy przechłodzeniu należy zasilić nawozami, ale nawożenie nie może być obfite. Najlepiej zastosować nawozy mineralne, zawierające związki łatwo przyswajalne dla roślin. Najbezpieczniej zasilać nawozami wieloskładnikowymi z kompletem makro i mikroelementów w odpowiednich proporcjach. Można wybrać nawóz uniwersalny (np. azofoska) lub nawozy specjalistyczne opracowane dla poszczególnych gatunków. Dobrze jest też (czy wcześniej wiosną?) stosować nawozy wzbogacone w potas, który jest składnikiem poprawiającym odporność roślin na niskie temperatury.

Dla poprawienia kondycji roślin, które uległy uszkodzeniom mrozowym (zwłaszcza w kwaterze sadowniczej) warto zastosować oprysk 0,5% roztworem mocznika (50 g nawozu rozpuszczamy w 10 l wody). Można zastosować też  preparat Asahi SL, który pomaga szybko zregenerować uszkodzone tkanki. U roślin warzywnych dobre efekty daje opryskiwanie roztworem Tytanitu, zaliczanego obecnie do biostymulatorów (tytan przyspiesza aktywną regenerację komórek). Skuteczność tych preparatów jest lepsza po kilku zabiegach. 

Usuwamy uszkodzone części roślin

Uszkodzenia powstałe w wyniku mrozu należy bezwzględnie usuwać, ponieważ mogą one się stać siedliskiem chorób grzybowych. Jednak zanim przystąpimy do wycinania zniszczonych części roślin, upewnijmy się, że przymrozek się nie powtórzy. W przeciwnym razie osłabione rośliny będą narażone na kolejne uszkodzenia. Pamiętajmy, aby po usunięciu uszkodzeń zabezpieczyć rany po cięciu roślin preparatami grzybobójczymi.

Dr inż. Anna Ewa Michowska

Część działkowców decyduje się na uprawę niektórych warzyw na działce w tunelu. Najczęściej pojawiającym się problemem w uprawach pod folią jest zbyt duża wilgotność w tunelu i ciągła potrzeba odchwaszczania uprawianych w nim warzyw. W wyższej temperaturze i dużej wilgotności szybciej rosną nie tylko uprawiane warzywa ale także i chwasty. Przy wysokiej wilgotności uprawiane rośliny są bardziej narażone na porażenie różnymi chorobami.

Jest jednak sposób aby ograniczyć niekorzystne skutki.

W przedstawionym na zdjęciach przykładzie jest to tunel wielkości 3x6 m czyli o powierzchni 18 m². Całą powierzchnię tunelu ściółkuję czarną folią i kolejno wycinam w niej otwory w rozstawach odpowiednich do uprawianych roślin. Na tak przygotowanej powierzchni wysadzone jest 30 sztuk sadzonek pomidorów, 21 sztuk słodkiej papryki i po 4 sztuki rozsad ogórków i oberżyny.  Wśród głównych zalet takiej uprawy na czarnej folii wskazać należy na fakt, że chwasty wyrastają tylko w otworach wysadzonych roślin. Mamy tym samym znacznie mniej pielenia, a pozostała powierzchnia jest wolna od chwastów przez cały okres uprawy. Wilgotność w tunelu przy odpowiednim wietrzeniu jest mniejsza, co ogranicza niebezpieczeństwo porażania uprawianych roślin przez choroby.

Następna ważna zaleta to dużo mniejsza  konieczność podlewania  uprawianych roślin – rozścielona czarna folia ogranicza bowiem parowanie. W zaprezentowanym przykładzie rośliny posadzone 27 kwietnia i raz podlane, aż do dziś tj. 12 maja nie były podlewane ponownie – nie było zwyczajnie takiej potrzeby.  W trakcie pełnej wegetacji uprawiane rośliny są zasilane wodą raz lub dwa razy w tygodniu. Racjonalne korzystanie z wody na działkach w ROD jest dziś niezmiernie potrzebne i szczególnie ważne. Powierzchnię w tunelu między młodymi posadzonymi roślinami w okresie wiosennym można wykorzystać do uprawy rozsad na działkę. W podanym przykładzie przygotowywane są sadzonki warzyw takich jak: cukinia, dynia, ogórki gruntowe, a z roślin ozdobnych: aksamitki, astry i cynia.

W opisywanym wyżej tunelu rośliny na początku uprawy, po ich  posadzeniu, na czas nocny okrywane są agrowłókniną, szczególnie  jeśli prognozy zapowiadają noce z przymrozkami. Osobiście polecam ten sposób upraw, który zmniejszy konieczną ilość zabiegów pielęgnacyjnych roślin, poprawi ich zdrowotność i znacznie ograniczy zapotrzebowanie roślin na wodę. Korzystajmy zatem ze sprawdzonych, wypróbowanych już i dobrych przykładów.

Edward Galus

Prezes Okręgu Świętokrzyskiego PZD

Posadzenie odpowiednich roślin to dopiero połowa sukcesu w założeniu wymarzonego żywopłotu. Bardzo ważne jest, aby w pierwszych kilku latach właściwie pielęgnować oraz przycinać i formować rośliny mające utworzyć zielone ogrodzenie. Czego się wystrzegać i o czym nie można zapominać?

Co zrobić, aby żywopłot był gęsty?

Bardzo często zapomina się o przycięciu młodych roślin zaraz po założeniu żywopłotu. Dotyczy to szczególnie sadzonek krzewów liściastych z tak zwanym gołym korzeniem. Rośliny takie, sadzone wiosna lub jesienią o wiele szybciej i łatwiej przyjmą się, jeśli przy sadzeniu skrócimy ich pędy o około 1/3 długości. Zaniechanie niskiego przycięcia po posadzeniu powoduje, że rośliny są rzadkie  i nie zgęszczą się w latach następnych u dołu żywopłotu.

Najczęściej popełniane błędy w sztuce pielęgnacji żywopłotów:

• wybór nieodpowiednich gatunków roślin na żywopłot na działce w ROD (rosnących zbyt mocno i osiągających zbyt duże rozmiary)
• Sadzenie obok siebie  gatunków o różnej sile i tempie wzrostu, co powoduje spore trudności w utrzymaniu żywopłotu na odpowiedniej wysokości;
• Za słabe lub zbyt mocne cięcie powoduje różne rozkrzewienie poszczególnych pięter żywopłotu oraz nadmierne drewnienie głównych pędów;
• Cięcie i formowanie górnej części żywopłotów pod kątem prostym, powodujące wyłamywanie się gałęzi zimą pod ciężarem śniegu i ograniczające dostęp światła do liści. Lepiej strzyc górną część roślin na półokrągło lub w formę trapezu (optymalny dostęp światła);
• Drastyczne ścinanie wierzchołków i formowanie odmian drzew i krzewów iglastych o pokroju kolumnowym lub stożkowym np. żywotnika zachodniego ‘Smaragd’, ‘Columna’, cyprysika Lawsona ‘Columnaris’, jałowca skalnego ‘Skyrocket’ lub ‘Blue Arrow’. Cięcie zniekształca ich pokrój i tracą swoje walory ozdobne, co może prowadzić nawet do ogołacania się krzewów i ich zniszczenia;
• Zbyt mocne cięcie gatunków o ozdobnych kwiatach lub owocach zawiązywanych na końcach pędów (np. tawuły, ogniki, kaliny) – coroczne, mocne cięcie roślin pozbawia je kwitnienia i zawiązywania ozdobnych owoców;
• Nadmierne cięcie  gatunków o twardym drewnie (nie lubiących cięcia); np. ognik; lub słabo się krzewiących, np. śnieguliczka, forsycja, jaśminowiec. Dla przykładu, bardzo silnie cięty ognik szkarłatny nie zakwitnie i nie wytworzy głównej ozdoby – kolorowych, kulistych owoców.
• wykonywanie silnego cięcia dużych okazów (rosnących w żywopłotach) bez wcześniejszego sprawdzenia, czy w koronach gęstych krzewów nie ma gniazd ptaków  (w okresie lęgowym bardzo często w żywopłotach można znaleźć gniazda)

Maciej Aleksandrowicz

OZ Mazowiecki PZD

Ćma bukszpanowa (łac. Cydalima perspectalis) jest bardzo groźnym szkodnikiem. Jego żarłoczne larwy żerują na liściach bukszpanu i wyniszczają rośliny. Jak pozbyć się zielonych gąsienic z bukszpanu?

Ćma bukszpanowa nazywana również ćmą azjatycką jest motylem. Należy do rodziny wachlarzykowatych (Crambidae). Pochodzi z Azji, pierwsze wykrycia miały miejsce w 2007 r. w Holandii, Niemczech i Szwajcarii), do Polski został przywleczony kilka lat temu. Jest wyjątkowo żarłocznym szkodnikiem i szybko się rozprzestrzenia, żeruje na krzewach popularnego u nas bukszpanu. Potrafi zniszczyć nawet całe krzewy robiąc całkowite spustoszenie w parkach i ogrodach. W Polsce niestety nie ma naturalnych wrogów.

Opis szkodnika

Dorosły osobnik (motyl) ćmy bukszpanowej nie jest szkodliwy, mierzy około 4 cm (przy rozłożonych skrzydłach), jest biały bądź brązowy. Szkodnik składa jaja na spodniej stronie liści, wewnątrz krzewów. Następnie z jaj wylęgają się larwy, które przekształcające się w jasnozielone z brązowymi paskami gąsienice. Dorastają do 35-44 mm długości, a ich ciało jest owłosione, a głowa jest koloru czarnego.

Objawy występowania i szkodliwość

Kolejnym etapem jest przepoczwarczenie się w kokonach, które budowane są z dwóch sklejonych ze sobą przędzą liści bukszpanu. W ciągu jednego roku ćma bukszpanowa może mieć nawet cztery pokolenia! W efekcie żerowania gąsienic ćmy bukszpanowej powstają tzw. gołożery, czyli pędy pozbawione liści. Na krzewie pozostaje tylko przędza. W efekcie roślina zamiera. Coraz częściej ćma bukszpanowa zaczyna atakować też inne rośliny, jak np.irga, laurowiśnia, ostrokrzew, trzmielina.

Jak pozbyć się ćmy bukszpanowej z ogrodu?

Ćmę bukszpanową należy zwalczać od razu po zauważeniu gąsienic i objawów ich żerowania.

Krzewy bukszpanu należy regularnie i często sprawdzać pod kątem obecności gąsienic i śladów żerowania (lepka przędza z odchodami). Szkodnik składa jaja i żerują gąsienice wewnątrz krzewu dlatego tam należy wyjątkowo dokładnie sprawdzać.
Po pojawieniu się ćmy możemy spróbować pozbyć się ich mechanicznie:

• strząsając gąsienice na rozłożone pod krzewami płachty folii (gąsienice potem należy skutecznie zniszczyć). Następnie warto wybrać ręcznie pozostałe gąsienice, które pozostały na krzewie. Pędy, na których nie pozostało wiele liści oraz widać oprzędy, należy wyciąć i spalić.
• wymywając gąsienice z krzewów silnym strumieniem wody.
• montując pułapkę feromonową do wabienia owadów dorosłych i wyłapywać je nie dopuszczając do złożenia jaj.
• Opadłe liście lub przycięte gałęzie należy zniszczyć, aby nie zimowały jaja szkodnika.

Chemicznie można zwalczać ćmę bukszpanową opryskując rośliny środkami:

• Decis,
• Mospilan,
• Karate Zeon,
• Sherpa,
• Polysect bukszpan 005 SL Ultra,
• Lepinox Plus (preparat biologiczny) 
• Spintor 240 SC, 
• Calypso 480 SC.

Dorota Mierzejewska

Każdy z nas odczuł z pewnością zmiany zachodzące w naszym otoczeniu związane z klimatem. Tegoroczna bezśnieżna zima była najcieplejszą zimą w minionym dziesięcioleciu. W wielu rodzinnych ogrodach działkowych w Okręgu Sudeckim PZD występowały przypadki ograniczenia dostawy wody z sieci wodociągowej.

Podobnie będzie w tym roku. Jednym z proponowanych rozwiązań, szczególnie polecanym dla nowych działkowców, którzy co dopiero planują nasadzenia na działkach będzie nasadzenie drzew, krzewów lub bylin odpornych na suszę.

Na co powinnyśmy szczególnie zwrócić uwagę ?

• wybrać rośliny o długim systemie korzeniowym, które na tyle głęboko się zakorzeniają, aby dostać się do pokładów wilgoci w glebie. Pamiętając o wzbogaceniu każdego dołka pod sadzoną roślinę o dawce żyznej gleby o odpowiednim ph dla każdej z roślin,
• sadzić rośliny, które magazynują wodę w swoich organach np. liściach lub pędach (sukulenty), aby w okresach suszy ją pobierać dla przeżycia,
• sadzić roślin o srebrzystym ulistnieniu, pokrytych kutnerem lub woskowym nalotem. Odbijają one promienie słoneczne a tym samym zmniejszają parowanie

• sadzić rośliny rodzime, takie które przyciągają pożyteczne owady, motyle i ptaki, spowalniają spływ wód opadowych,
• stosować ściółkowanie rabat, która pomoże nam w oszczędzaniu wody i zatrzymywanie jej w glebie jak najdłużej,
• stosować żel przy sadzeniu nowych roślin, który pęczniejąc pochłania dużo wilgoci, oddając ją podczas wysychania gleby. Dzięki temu korzenie roślin są dłużej zaopatrywanie w niezbędną wilgoć,
• cieniować nasadzenia po posadzeniu, w celu zmniejszenia parowania wody z gleby.

Polecane gatunki roślin odpornych na suszę

Z traw dobre będą przede wszystkim miskanty chińskie, śmiałek darniowy, kostrzewy oraz turzyce.

Z bylin sukulenty: rojniki rozchodniki, jeżówki, rudbekie, liatrę kłosową, perowskię, szałwię omszoną, czyściec wełnisty, goździki, maki, lawendę, wilczomlecze, krwawniki, zawciągi, nawłocie ostrogowce, werbenę patagońską, jukki, żeleźniaki.

Z dwuletnich naparstnice i dziewanny oraz malwy. Do krzewów z tej grupy możemy zaliczyć budleję, jaśminowce, pęcherznice, perukowce i berberysy.

Z drzew i krzewów owocowych: aronia śliwolistna „Nero”, jarząb „Rose Queen”, jagoda kamczacka „Wojtek”, grusza piłkowana, leszczyna wielkoowocowa „Syrena”, dereń jadalny, bez czarny „Sampo”, irga (Cotoneaster subacutus), pigwowiec katajski, róża pomarszczona „Handavem”.

Działka obsadzona roślinami ozdobnymi i owocowymi wskazanymi w artykule, odpornymi na suszę będzie samowystarczalna i zadziwi nas swoją żywotnością i bujnością nawet jeśli przez jakiś czas nie będzie opadów deszczu.

Warto również zapoznać się z zaleceniami Krajowego Zarządu PZD dla wszystkich działkowców >>

Sabina Przepiórska – Instruktor ds. ogrodniczych

PZD – Okręg Sudecki

Dalie ogrodowe to byliny nie zimujące w gruncie. Sadzi się je w ogrodzie z początkiem maja (po tzw. zimnych ogrodnikach). Odmiany dalii różnią się między sobą wysokością, typem kwiatostanów oraz barwą. Paleta barw jest szeroka, brak w niej tylko niebieskiego.

Rozróżnia się odmiany o koszyczkach kwiatowych z jednym okółkiem kwiatów języczkowatych (popularne są gównie odmiany karłowe) (fot.1), dalie pomponowe o koszyczkach kulistych (fot. 2) oraz kaktusowe, o kwiatach rurkowato zwiniętych i spiczastych (fot. 3).

Dalie wymagają gleby bardzo żyznej, przepuszczalnej, ale wilgotnej oraz słonecznego stanowiska. Przed zasadzeniem, należy dokładnie przejrzeć wszystkie karpy czy nie są zaschnięte, uszkodzone, chore, porażone przez pleśń czy zagniwające. Wszystkie nieprawidłowości należy usunąć. Duże karpy warto podzielić na mniejsze, w ten łatwy sposób rozmnożymy nasze kwiaty i będziemy mieć ich więcej. Po podzieleniu, każda nowa część powinna być złożona z kilku bulw z 2-3 widocznymi pąkami na każdej. Przed posadzeniem karpy warto namoczyć przez kilka godzin w wodzie.

Bulwiaste korzenie umieszczamy w dołkach na głębokość 5-10 cm w zależności od wielkości bulwy, tak, aby były swobodnie rozłożone, a suchy ubiegłoroczny pęd wystawał nad powierzchnię. Pędy wysokich odmian dalii należy palikować, aby nie wyłamywał ich wiatr czy ulewny deszcz. Dlatego już w trakcie sadzenia tych odmian przed zasypaniem dołka ziemią należy pamiętać o wbiciu palika, aby potem nie uszkodzić bulwiastych korzeni. Po 2-3 tygodniach powinna się ukazać młoda roślina. Jeśli w tym okresie wystąpi niebezpieczeństwo przymrozków, trzeba koniecznie rośliny zabezpieczyć, np. okryć włókniną.

Agnieszka Przewrocka
Instruktor ds. ogrodnictwa