24 kwietnia 2023 roku odbyło się szkolenie SSI Okręgu Śląskiego PZD w pasiecie Pana Leszka Szwedy w Żorach. Szkolenie zostało poświęcone owadom zapylającym, roślinom miododajnym, hodowli pszczół oraz smacznym i zdrowym produktom z ich pracy. Uczestników szkolenia przywitał Pan Leszek Bucki, członek Krajowej Rady PZD, I wiceprezes Okręgu Śląskiego w Katowicach.
Pan Leszek Szweda wykład rozpoczął cytatem z książki Marka Pogorzelca:
„Człowiek i pszczoła – więź pełna pożytku…” tak Marek Pogorzelec na łamach swojej książki Rośliny miododajne opisuje zależność człowieka z przyrodą. Przestrzega nas przed dalszym wprowadzaniem do najbliższego otoczenia gatunków roślin i zwierząt, które dotąd były tu nieznane. To książka inspiracja dla działkowców, która może stać się bodźcem, aby zmienić oblicze działki i realizować program PZD Bioróżnorodność.
Uczestnikom – SSI zostały zaprezentowane gatunki owadów zapylających:
- Pszczoła miodna (Apis mellifera)
Pszczoła miodna – gatunek pszczół społecznych, żyjący w koloniach – rodzinach pszczelich, składających się z jednej matki- królowej, robotnic i trutni (samców). Bytuje na budowanych przez robotnice pionowych plastrach z czystego wosku, z obustronnie rozmieszczonymi komórkami służącymi do wychowu potomstwa i gromadzenia pokarmu. Pszczoła miodna przystosowana jest do zapylania większości owadopylnych roślin uprawnych. Zimowanie rodziny pszczelej w kolonii powoduje, że wiosną plantacjom roślin wcześnie kwitnących można zapewnić odpowiednią liczbę owadów zapylających. Ponadto wierność kwiatowa, możliwość przewożenia rodzin nawet na znaczne odległości, a także stosunkowo duży zasięg efektywnego lotu zbieraczek po pokarm (1,5-2 km) sprawiają, że owady te są najważniejszymi owadami zapylającymi naszych upraw. Jedna rodzina pszczela – jeden ul, liczy do 60 tysięcy pszczół.
- Trzmiel żółty (Bombus muscorum)
Gatunek z rodziny pszczołowatych, zaliczany do pszczół właściwych, plemienia trzmiele (Bombini). W Polsce tak jak pozostałe gatunki trzmieli podlega ochronie częściowej.
- Trzmiel ziemny (Bombus terrestris)
Należy do grupy trzmieli paskowanych. Zakończenie odwłoka jest biało owłosione. Cechą charakterystyczną gatunku są brunatnożółte przepaski. Samce posiadają czarno owłosioną głowę, a na ciele bardzo krótkie włosy. Długość ciała matek wynosi 20-23 mm, robotnic 11-17 mm, a samców 14-16 mm. Trzmiele są wyjątkowo odporne na niekorzystne warunki atmosferyczne. Pracują w czasie niepogody, wiatru, niskiej temperatury i opadów, nawet trwających dłużej. Wykonują loty wtedy gdy inne owady zapylające nie latają.
- Trzmiel ogrodowy (Bombus hortorum)
Gatunek z rodziny pszczołowatych. Zaliczany do pszczół właściwych, plemienia trzmiele (Bombini). Żyje w większej części Europy w ogrodach i na terenach otwartych. Ten gatunek jest liczny. Trzmiel ogrodowy jak i pozostałe trzmiele w Polsce podlega częściowej ochronie gatunkowej.
- Trzmiel olbrzymi (Bombus fragrans)
Owad z rodziny pszczołowatych. Wyglądem bardzo przypomina trzmiela ozdobnego (Bombus distinguendus). W Polsce tak jak pozostałe gatunki trzmieli objęty ochroną częściową.
- Trzmiel łąkowy (Bombus pratorum L.)
Samice trzmiela łąkowego wylatują z zimowych kryjówek wczesną wiosną wyszukując kwitnących wierzb. Zakładają gniazda w ukrytych miejscach: ptasich gniazdach, mysich norach, pod próchniejącymi pniami lub w starych budynkach (opuszczone stodoły lub inne budynki gospodarcze
- Murarka ogrodowa (Osmia rufa)
Samice mają przeciętną długość 10–12 mm, a ich tułów i pierwsze 3 segmenty odwłoka są rdzawe lub rudoczerwone, pozostałe segmenty i głowa – czarne. Na brzusznej stronie odwłoka samicy znajduje się szczoteczka brzuszna służąca do zbioru i przenoszenia pyłku. Samiec, długości 8–10 mm, ma brązowy odwłok z lekkim metalicznym połyskiem, tułów żółtawy lub rdzawy i charakterystyczny pęczek białych włosków na głowie.
Jest to jeden z najpospolitszych wiosennych gatunków pszczół, których loty trwają od pierwszych dni kwietnia do końca czerwca Źródłem pokarmu dla murarki jest ok. 150 gatunków roślin w tym również uprawne. Odwiedza ona m.in. wszystkie gatunki drzew owocowych, porzeczki, maliny, truskawki, jeżyny, rzepak, wykę czy mniszek. Jest ona powszechna w ogrodach przydomowych i sadach.
Murarka zakłada gniazda w spróchniałych drzewach, drewnianych ścianach, belkach, słupach lub konarach, pustych łodygach roślin, takich jak: trzcina, ostrożeń, barszcz, czasami w pustych gniazdach os i pszczół.
Kolejnym punktem szkolenia była prezentacja roślin miododajnych:
Rośliny miododajne (pożytkowe) – są to takie rośliny, które dostarczają pokarmu (tzw. pożytku) rodzinom pszczelim. Pokarmem tym może być nektar, pyłek kwiatowy lub spadź. Rośliny miododajne posiadają długo i intensywnie kwitnące kwiaty. Są one wykorzystywane przez pszczoły do wabienia tych owadów. Istotą procesu jest dostarczenie pożytecznym owadom składników pokarmowych. Kwiaty miododajne są dla pszczół źródłem surowca do produkcji miodu.
Rośliny nektarodajne dostarczają w swych kwiatach nektaru, a rośliny spadziodajne na liściach i pędach wytwarzają spadź. Rośliny miododajne dla pszczół, to także gatunki pyłkodajne. Pszczoły zbierają: nektar, spadź i pyłek kwiatowy. Na bazie tych składników produkują miód.
Rośliny miododajne: drzewa. Rośliny miododajne to także drzewa, cechują się one różną wydajnością miodową i pyłkową. Do miododajnych drzew należy: jarząb pospolity, surmia, kasztanowiec zwyczajny, klon: jawor, polny i pospolity, lipy: drobnolistna i szerokolistna, robinia akacjowa, wierzba, ewodia, oraz śliwa domowa.
Rośliny miododajne – krzewy.
Rośliny miododajne w ogrodzie i okolicach łąk, to także krzewy i krzewinki. Należą do nich takie gatunki jak: berberys, czeremcha zwyczajna, głóg dwuszyjkowy, ligustr pospolity, kłokoczka południowa, kruszyna pospolita, malina, czarna porzeczka, róża i śnieguliczka biała.
Rośliny miododajne -zioła
Rośliny miododajne to przede wszystkim zioła. Różnorodne gatunki miododajnych kwiatów można znaleźć na dzikich łąkach, w lasach, ale także w przydomowych ogródkach i na balkonach. Miododajnych roślin zielnych jest bardzo dużo. Do najbardziej popularnych należą: facelia błękitna, gryka zwyczajna, ogórecznik lekarski, kocimiętka właściwa, nostrzyk biały, koniczyny, lucerna, mniszek lekarski, nawłoć pospolita, chaber bławatek, świerzbnica polna, rzepak, mięta, melisa, macierzanka zwyczajna, nawłocie, oset, pierwiosnek, wyka ptasia i żywokost lekarski.
Miody
Zostały zaprezentowane przez żorskiego pszczelarza rodzaje miodów i ich właściwości. Miody tradycyjne w wielu odmianach: miód akacjowy, lipowy, nawłociowy, leśny, faceliowy, słonecznikowy, mniszkowy, wielokwiatowy oraz miód gryczany który ma mocniejszy, niepowtarzalny smak.
Miód akacjowy jest łagodny, bardzo kwiatowy i lekki w smaku i zapachu jasna barwa miodu długo zachowuje płynność, wyjątkowo długo ulega procesowi krystalizacji, działający wspierająco na błonę śluzową, łagodnie antybakteryjny i przeciwzapalny, wspiera trawienie, układ nerwowy oraz ma kojące, łagodzące działanie.
Miód lipowy jest drobnoziarnisty z nektaru kwiatu lipy o charakterystycznym piekącym smaku oraz pięknym aromacie kwiatu lipy. Ten miód uważany jest za najlepszy środek w walce z przeziębieniem i grypą, działa napotnie, przeciwgorączkowo, przeciwskurczowo, przeciwkaszlowo i wykrztuśnie, działa uspokajająco, łagodzi stres i bezsenność, obniża ciśnienie krwi, wspomaga leczenie zapalenia oskrzeli i płuc, wykazuje wysoką aktywność antybakteryjną
Miód faceliowy zwany jest „królewski miodem”, ma jasną – żółtą barwę, kwaskowy – słodki smak oraz lekko ziołowy aromat. Miód faceliowy jest pozyskiwany z kwiatów facelii. Jest to pastewna roślina miododajna, o niebieskich kwiatach i bajecznym zapachu.
Miód ten obniża ciśnienie krwi, wzmacnia organizm po ciężkiej pracy fizycznej lub wysiłku intelektualnym, pomaga przy zapaleniu górnych dróg oddechowych oraz przy leczeniu astmy oskrzelowej, bywa pomocniczo wykorzystywany w leczeniu choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy, pomaga przy leczeniu przeziębienia.
Miód nawłociowy nazywany „płynnym złotem” jest barwy ciemno żółtej do pomarańczowej gęsty, porównywany do miodu manuka ma szerokie spektrum działania zdrowotnego bardzo wspomaga działanie układu moczowego, nerek, pęcherza, a u panów prostaty. Ze względu na walory zdrowotno-smakowe oraz ograniczone zbiory doceniany i poszukiwany.
Uczestnicy szkolenia zostali zaproszeni przez Pana pszczelarza do jego pracowni pszczelarskiej. Tu Pan Leszek pokazał swoje wyposażenie: wirówki, suszarki i inne akcesoria. Pszczelarz z zebranego w ciągu sezonu wosku pszczelego wyrabia świece woskowe. Do formy silikonowej różnego kształtu i rozmiaru mocuje się bawełniane knoty a następnie zalewa się rozgrzanym płynnym woskiem, po ostygnięciu wosku świece są gotowe. Palenie świec z naturalnego wosku jonizuje powietrze. Takie świece nie dymią pozostawiają w pomieszczeniu delikatny miodowy zapach. Kolejnym wyrobem, którym pochwalił się nasz wykładowca, były miodowe lizaki.
Pan Szweda, przekazał wiele cennych informacji SSI między innymi zasady przechowywania miodu, jego konsumpcji: Uważaj na temperaturę !!! Miód podgrzewany w temperaturze powyżej 40 stopni Celsjusza traci swoje właściwości zdrowotne.
Pamiętaj !!! Miody zawsze przechowujemy suchym, ciemnym i chłodnym miejscu.
Dziś już wiemy co to: pyłek pszczeli, pierzga, kit pszczeli, propolis.
Wszyscy uczestnicy szkolenia otrzymali sadzonki lawendy, które nie tylko będą zdobić ogród, ale także będą pożytkiem dla zapylaczy.
Lucyna Cyrek, Dominika Wojciechowska