Dziedziczenie prawa do działki jest regulacją autonomiczną w stosunku do tej wynikającej z przepisów ogólnych ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93). Prawo do działki może dziedziczyć jedynie osoba będąca w kręgów osób bliskich w rozumieniu art. 2 pkt 8 o rodzinnych ogrodach działkowych z dnia 13.12.2013r. (Dz.U. 2014 poz. 40), tj. małżonek działkowca, jego zstępni, wstępni, rodzeństwo, dzieci rodzeństwa oraz osoby pozostające z działkowcem w stosunku przysposobienia.
Zgodnie z art. art. 38 ust 1 ustawy o rodzinnych ogrodach działkowych w razie śmierci jednego z małżonków prawo do działki, które przysługiwało obojgu małżonkom, przypada drugiemu małżonkowi. Jeżeli małżonek nie posiadał prawa do działki, może w terminie 6 miesięcy od dnia śmierci małżonka złożyć oświadczenie woli o wstąpieniu w stosunek prawny wynikający z tego prawa, pod rygorem wygaśnięcia prawa do działki.
Z chwilą wygaśnięcia prawa do działki w następstwie niedokonania czynności, o której mowa powyżej roszczenie o ustanowienie prawa do działki po zmarłym przysługuje innym osobom bliskim. Roszczenie to wygasa w terminie 3 miesięcy od dnia powstania. Ustanowienie prawa do działki nie może nastąpić przed upływem terminu wygaśnięcia roszczenia. W przypadku zgłoszenia się kilku uprawnionych, o ustanowieniu prawa do działki rozstrzyga sąd w postępowaniu nieprocesowym, biorąc pod uwagę w szczególności okoliczność, czy osoba bliska, która złożyła wniosek o ustanowienie prawa do działki, korzystała z działki ze zmarłym. Jeżeli zatem w wyżej wskazanym okresie 3 miesięcy, Zarząd ROD podpisze umowę dzierżawy działkowej z jakąkolwiek osoba bliską w rozumieniu ustawy o rodzinnych ogrodach działkowych, umowa ta będzie bezwzględnie nieważna, bowiem będzie sprzeczna z art. 38 ust. 2 ustawy o rodzinnych ogrodach działkowych. Tym samym w przypadku złożenia przez osoby bliskie 2 lub więcej wniosków o ustanowienie prawa do działki po zmarłym, Zarząd ROD bezwzględnie musi poczekać na rozstrzygnięcie sądu, może jednak aktywnie uczestniczyć w postępowaniu sądowym, bowiem PZD jest dopuszczane do udziału w tych postępowaniach jako uczestnik.
Taka sama procedura obowiązuje w razie śmierci działkowca niepozostającego w związku małżeńskim, z tym że roszczenie o ustanowienie prawa do działki po zmarłym, wygasa w terminie 6 miesięcy od dnia śmierci działkowca. Również i w tym wypadku, jeżeli Zarząd ROD podpisze umowę dzierżawy działkowej w terminie 6 miesięcy od śmierci działkowca z jakąkolwiek osoba bliską w rozumieniu ustawy o rodzinnych ogrodach działkowych, umowa ta będzie bezwzględnie nieważna, a w przypadku złożenia przez osoby bliskie 2 lub więcej wniosków o ustanowienie prawa do działki po zmarłym, Zarząd ROD musi poczekać na rozstrzygnięcie sądu w tym zakresie.
Mateusz Kubasiak
Radca Prawny
Okręg Śląski PZD w Katowicach