Zgodnie z art. 42 ust. 1 ustawy z dnia 13 grudnia 2013 r. o rodzinnych ogrodach działkowych w razie wygaśnięcia prawa do działki, działkowcowi przysługuje wynagrodzenie za znajdujące się na działce nasadzenia, urządzenia i obiekty stanowiące jego własność. Wynagrodzenie nie przysługuje za nasadzenia, urządzenia i obiekty wykonane niezgodnie z prawem.

W sytuacji wygaśnięcia prawa do działki rodzinnej (np. rozwiązanie lub wypowiedzenie umowy dzierżawy działkowej, śmierć działkowca, likwidacja ROD lub jego części) ustawodawca jako zasadę wprowadza uprawnienie do wynagrodzenia za znajdujące się na działce nasadzenia, urządzenia i obiekty, stanowiące własność działkowca. Z kolei ustawodawca wyłącza uprawnienie do żądania wynagrodzenia za nasadzenia, urządzenia i obiekty wykonane niezgodnie z prawem. Chodzi tutaj o niezgodność z przepisami prawa powszechnie obowiązującymi, natomiast niezgodność z regulaminem ROD nie stanowi podstawy do odmowy zapłaty wynagrodzenia. Działkowcowi przysługuje wynagrodzenie jedynie za te nasadzenia, urządzenia i obiekty, które nie zostały wykonane niezgodnie z prawem, bez względu na fakt, czy zostały wykonane lub nabyte przez działkowca. Zatem przykładowo działkowiec nie otrzyma wynagrodzenia za obiekt, przede wszystkim altanę, wykonany niezgodnie z przepisami ustawy – Prawo budowlane. 

Robert Żychliński

radca prawny OZ Śląskiego

Roszczenie o ustanowienie prawa do działki rodzinnej po zmarłym działkowcu przysługuje osobom bliskim. Zgodnie z art. 2 pkt 8 ustawy z dnia 13 grudnia 2013 r. o rodzinnych ogrodach działkowych przez osobę bliską należy rozumieć małżonka działkowca, jego zstępnych, wstępnych, rodzeństwo, dzieci rodzeństwa oraz osoby pozostające z działkowcem w stosunku przysposobienia.  Konkubina nie została wymieniona w powyższym katalogu osób najbliższych zmarłego działkowca, zatem po śmierci działkowca konkubinie nie przysługuje prawo do działki rodzinnej.

Robert Żychliński

Radca Prawny Okręgu Śląskiego PZD

Sytuację prawa do działki rodzinnej ustanowionego wspólnie na rzecz małżonków w przypadku ustania małżeństwa działkowców w drodze rozwodu lub unieważnienia małżeństwa reguluje art. 40 ustawy z dnia 13 grudnia 2013 r. o rodzinnych ogrodach działkowych. W terminie 3 miesięcy od daty ustania małżeństwa małżonkowie są zobowiązani powiadomić stowarzyszenie ogrodowe (Zarząd ROD), któremu z nich przypadło prawo do działki rodzinnej, lub przedstawić dowód wszczęcia postępowania sądowego o podział tego prawa. Wystarczające jest gdy powiadomienia dokona jeden z małżonków.

W przypadku niepoinformowania stowarzyszenia ogrodowego o podziale prawa do działki rodzinnej lub wszczęciu postępowania o podział prawa do działki, stowarzyszenie wyznacza małżonkom dodatkowy termin (nie krótszy niż miesiąc) na złożenie tej informacji. Jednocześnie stowarzyszenie ogrodowe wskazuje, iż brak udzielenia informacji w dodatkowym terminie spowoduje, że stowarzyszeniu będzie przysługiwać prawo do pozostawienia działki jednemu małżonkowi i pozbawienie drugiego małżonka prawa do działki poprzez rozwiązanie umowy dzierżawy działkowej. Ustawodawca nie przewiduje żadnych kryteriów któremu z małżonków należy pozostawić prawo do działki rodzinnej, zatem stowarzyszenie ogrodowe może tutaj dowolnie przyznać prawo do działki jednemu z małżonków. Powyższe uprawnienie przysługuje stowarzyszeniu ogrodowemu nawet w sytuacji, gdy stosownie do porozumienia pomiędzy małżonkami lub zgodnie z odpowiednim orzeczeniem sądu prawo do działki rodzinnej przypadło jednemu z małżonków, jednakże małżonkowie nie poinformowali o tym stowarzyszenia w odpowiednich terminach.

Robert Żychliński

radca prawny OZ Śląskiego

Sytuacja działki rodzinnej po śmierci działkowca została uregulowana w art. 38 ustawy z dnia 13 grudnia 2013 r. o rodzinnych ogrodach działkowych. Gdy prawo do działki rodzinnej przypadało obojgu małżonkom, to w przypadku śmierci jednego z małżonków prawo to automatycznie przypada małżonkowi pozostałemu przy życiu. Natomiast jeżeli prawo do działki rodzinnej przysługiwało tylko zmarłemu małżonkowi, to drugi małżonek może w terminie 6 miesięcy od dnia śmierci małżonka złożyć oświadczenie woli o wstąpieniu w stosunek prawny dzierżawy działkowej. Oświadczenie takie składa się do Zarządu ROD i małżonek, któremu nie przysługiwało prawo dzierżawy działkowej staje się działkowcem bez potrzeby podpisywania umowy dzierżawy działkowej.

W przypadku gdy zmarły działkowiec pozostawał w związku małżeńskim, a współmałżonek pozostały przy życiu nie wstąpił w stosunek prawny dzierżawy działkowej, to wówczas osoba bliska zmarłego działkowca, np. syn, po upływie 6 miesięcznego terminu do złożenia oświadczenia przez małżonka, może w terminie kolejnych 3 miesięcy złożyć oświadczenie woli o wstąpieniu w stosunek prawny dzierżawy działkowej. Oświadczenie należy złożyć do Zarządu ROD, który po upływie powyższych 3 miesięcy podpisuje z osobą bliską zmarłego działkowca umowę dzierżawy działkowej.

W sytuacji gdy zmarły działkowiec nie pozostawał w związku małżeńskim, wówczas osoba bliska zmarłego, np. córka może w ciągu 6 miesięcy złożyć oświadczenie o wstąpieniu w stosunek prawny dzierżawy działkowej. Oświadczenie składa się do Zarządu ROD i należy podpisać umowę dzierżawy działkowej.

Gdy jest kilku uprawnionych do działki rodzinnej, o ustanowieniu prawa do działki rozstrzyga sąd, biorąc pod uwagę m.in. czy osoba uprawniona korzystała z działki ze zmarłym. Podstawą ustanowienia prawa do działki rodzinnej jest wówczas prawomocne orzeczenie sądu rozstrzygające której z osób uprawnionych przysługuje prawo do działki.

Robert Żychliński

Radca Prawny Okręgu Śląskiego PZD