Każdy termin przekazania porad ogrodniczych jest dobry, gdyż nieustannie wykonujemy różne prace i zadania na naszych działkach. Dotyczy to pielęgnacji roślin, krzewów, drzew, uprawy ziemi, cyklów kompostowania i innych robót w zależności od pory roku. Zbliżamy się do zakończenia sezonu działkowego. Zgodnie z przysłowiem „Skoro wrzesień, to już jesień, ale jabłek pełna kieszeń”. W tym okresie trzeba mieć czas na zbiory warzyw i owoców, pielęgnację drzew i krzewów oraz przygotowanie roślin do spoczynku zimowego. Grządki po zbiorach należy starannie wyczyścić z roślinnych pozostałości. Wiele szkodników i chorób grzybowych zimuje w resztkach starych roślin, dlatego trzeba je zanieść do kompostownika. Po zbiorze grządki zasilamy dobrze rozłożonym kompostem oraz wolnodziałającymi nawozami fosforowy i, potasowy i i wapniowymi. Po rozsypaniu nawozów grządki przekopujemy na zimę.
Dziś w pierwszym odcinku Porad Ogrodowych chcę zainteresować działkowców prawidłowym cięciem i pielęgnacją drzew oraz krzewów.

Odc. 1

Drzewa owocowe i krzewy jagodowe potrzebują ciągłej pielęgnacji. Obcinanie jest przy tym najważniejszym zadaniem pielęgnacyjnym. Młode drzewa i krzewy potrzebują tzw. cięcia kształtującego i wychowującego, aby uzyskać wymaganą formę. W przypadku roślin dojrzałych regularne cięcie zapewnia utrzymanie zdrowia i właściwego rozwoju rośliny i zapewnienie dobrych zbiorów. Zabieg ten ma również znaczenie, że względu na możliwość ograniczania rozmiarów roślin silnie rosnących. Poprawne cięcia powinny być wykonywane regularnie i w optymalnych terminach.
Podaję kalendarz cięcia i pielęgnacji drzew oraz krzewów, załącznik nr 1.

Cięcie kształtujące zapewnia młodemu drzewku zdrowy wzrost i wystarczające zaopatrzenie w wodę i odżywki. Obok pędu głównego powinny pozostać tylko trzy najsilniejsze rozstawione pędy boczne, ucięte pod tępym kątem. Pęd główny należy ciąć na wysokości ok.15-20 cm nad kierunkowymi pędami bocznymi. Zapewni to najważniejsze warunki dla równomiernego wzrostu i wytworzenia siły, załącznik nr 2.

Cięcie wychowujące następuje w okresie pierwszych 6 do 8 lat. Najlepszą porą do cięcia jest późna zimą i dzień bez mrozu. Pęd główny należy obciąć tak by wystawał ponad pędy boczne na wysokość ok.10-15 cm. Pędy boczne nie są obcinane, aby korona mogła rozwijać się na szerokość, za wyjątkiem pędów rosnących do środka i pędów konkurencyjnych, załącznik nr 3.

Cięcie rozrzedzające należy wykonywać co 3-5 lat, by zapewnić wystarczający dopływ światła. Tylko w ten sposób pędy, liście i owoce mogą się w dalszym ciągu zdrowo rozwijać. Należy rozrzedzić pędy rosnące do środka oraz pędy konkurencyjne. Za gęste i za słabe rozgałęzienia należy usunąć, załącznik nr 4.

Cięcie odmładzające dokonuje się wtedy, gdy wielkość zbiorów istotnie spada. Usuwamy słabe i za gęsto rosnące gałęzie. Pęd główny obcinam tak by tworzył kąt ostry lub prosty z pędami bocznymi. Wycinanie odmładzające nie powinno być zbyt radykalne, ponieważ za silny wzrost nowych pędów może w kolejnych latach podnieść nakład pracy związanej z wycinaniem, załącznik nr 5.

Technika cięcia:
1. Cięcie najlepiej wykonywać w dni pochmurne i bezdeszczowe.
2. Narzędzia powinny być ostre.
3. Cienkie pędy można wycinać sekatorem ręcznym.
4. Pędy grubsze usuwamy piłką z zębami dośrodkowozbieżnymi.
5. Do przycięcia żywopłotów używajmy nożyc mechanicznych które znacznie ułatwiają pracę.
Po każdym cięciu drzew należy nanieść maść ogrodniczą która zabezpiecza duże rany drzewne przed wniknięciem chorób i wspomaga szybsze gojenie.

Odcinek 1 opracował Przewodniczacy Ośrodka Szkoleniowego PZD Delegatura Zabrze, M. Pawłowska przy współpracy z obsługą informatyczną PDZ Delegatura Zabrze p. I. Kędzierskiego.

Wszystkie rośliny wytwarzają związki lotne, które korzystnie lub niekorzystnie wpływają na wzrost innych roślin i dlatego mówimy o wzajemnym oddziaływaniu w uprawie współrzędnej. Uprawa współrzędna to jedna z naturalnych metod ochrony roślin przed chorobami i szkodnikami. Polega na uprawie różnych, odpowiednio dobranych gatunków warzyw i ziół na grządce. W uprawach jednorodnych mamy do czynienia z kumulacją określonych dla jednego gatunku szkodników i chorób. Natomiast w uprawie współrzędnej występowanie chorób i szkodników ograniczymy do minimum.

Każda roślina pachnie inaczej ale szkodniki zawsze szukają konkretnego zapachu. Jeżeli posadzimy przy sobie wiele roślin, wówczas szkodniki stracą orientację i trudniej będzie im dotrzeć do tej jednej, konkretnej. I tak np.: siejąc koło siebie: marchew, cebulę, pietruszkę, pory, seler, kapustę, miętę czy pomidory, motyle bielinka kapustnika lub mszyce atakujące kapustę, nie dolecą do niej licznie. Zapachy uprawianych roślin zmieszają się i trudniej będzie mszycom lub motylom dotrzeć do kapusty, albo śmietce do marchwi. Jeżeli będziemy wysiewać dosłownie po dwa rzędy konkretnych gatunków roślin koło siebie, wówczas ich oddziaływanie będzie najmocniejsze i najbardziej dla nich korzystne. Jednak, aby uprawa współrzędna przyniosła spodziewane rezultaty koniecznie należy zachować pewne reguły wysiewu.

Rośliny powinny być siane lub sadzone w takiej odległości od siebie aby się nie zagłuszały i nie konkurowały o słońce, wodę i składniki pokarmowe. Rośliny muszą mieć odpowiednią ilość miejsca w części nadziemnej i podziemnej. Gatunki o podobnych wymaganiach sadzimy koło siebie. Dodatkowo na przemian siejemy rośliny wyższe i niższe (pod warunkiem, że mają podobne wymagania pokarmowe), a najwyższe wzrostem na końcu grządki. Poziomki lub truskawki sadzimy skraju, aby nie zadeptać grządek.

Burak ćwikłowy dobrze rośnie w towarzystwie cebuli, czosnku, fasoli karłowej, selera, ogórków, truskawek, roślin kapustnych, pomidora, rzodkiewki, kopru, ogórecznika lekarskiego. 

Cebula lubi towarzystwo marchwi, porów, brokułów, truskawek, pomidorów, czosnku, bazylii, ogórecznika lekarskiego, rumianku pospolitego i majeranku ogrodowego.  Czosnek dobrze rośnie przy burakach, cząbrze i pomidorach, a także posadzony w malinach i truskawkach. Z kolei fasola dobrze rośnie przy selerze, czosnku, cząbrze, mięcie pieprzowej, koprze, szałwii lekarskiej, aksamitce lub dyni.

Groch lubi sąsiedztwo fasoli, marchwi, selera, mięty pieprzowej, szałwii lekarskiej, kminku zwyczajnego i ogórków. Koper ogrodowy dobrze rośnie przy burakach, cebuli, czosnku, marchwi, sałacie, ogórkach, roślinach kapustnych, fasoli karłowej  i szałwii lekarskiej.

Kapusta lubi sąsiedztwo buraków, cebuli, fasoli karłowej, tymianku, melisy lekarskiej, ogórecznika lekarskiego, rumianku pospolitego, mięty pieprzowej, szałwii lekarskiej i kopru.

Marchew, pietruszka i por lubą towarzystwo cebuli, grochu, fasoli karłowej, truskawek, kopru, szałwii lekarskiej, majeranku ogrodowego, nagietka lekarskiego,  a papryka i seler – roślin kapustnych, ogórka i pomidora oraz ogórecznika lekarskiego i rumianku pospolitego.

Ogórki dobrze rosną obsadzone dookoła bazylią oraz w sąsiedztwie buraków, cebuli, fasoli, grochu, selera, pietruszki i roślin kapustnych oraz ogórecznika i nagietka lekarskiego. Pomidory lubią mieć za sąsiada cząber, bazylię, ogórecznika lekarskiego, miętę pieprzową i nagietka lekarskiego oraz marchew, sałatę, pietruszkę i seler.

Z uprawy współrzędnej płyną dodatkowe korzyści: odzyskamy równowagę biologiczną, ponieważ na uprawianych roślinach znajdą schronienie i miejsce do rozwoju pożyteczne owady ograniczające liczebność szkodników. Dodatkowo niektóre rośliny przyhamują rozwój chorób, np.: bazylia posadzona przy ogórkach  powstrzyma rozwój mączniaka, a bylica piołun posadzona przy porzeczce przyhamuje rozwój rdzy porzeczkowo-wejmutkowej.

Im więcej nasadzeń, tym bardziej skutecznie będziemy przeciwdziałać erozji i zmęczeniu gleby. Deszcz nie ubije nadmiernie „gołej” gleby i nie wypłucze składników pokarmowych w jej głębsze warstwy, a wiatr nie rozwieje gleby. Im więcej różnych roślin tym bardziej efektywne pobieranie składników pokarmowych, dlatego nie dojdzie do kumulacji nawozów i przemęczenia gleby.

Tekst i zdjęcia:

Jadwiga Brzozowska

OP PZD Rzeszów